دکتر حبیب الله زنجانی

تاریخ تولد : سال 1318

محل تولد : شهر خلخال

زندگینامه

دکتر حبیب الله زنجانی در 26 آذرماه 1318 در شهر خلخال در یک خانواده پرجمعیت به دنیا آمد. و در سال 1324 در مدرسه ناصری خلخال تحصیلات خود را آغاز کرد با این تفاوت که در آن سال فرقه دموکرات آذربایجان حکومت را در دست داشت و دانش آموزان به زبان ترکی درس می خواندند و پس از 21 آذر که حکومت پیشه وری پایان یافت سیستم آموزش به روال سابق برگشت و دانش آموزان دوباره مجبور شدند به شیوه گذشته درس بخوانند که این دو گانگی برای دانش آموزان اول ابتدایی خیلی سخت است.

در سال 1331 دکتر زنجانی در امتحانات نهایی دوره ابتدایی که در حیاط مدرسه ناصری برگزار شد شاگرد اول منطقه شد و پس از آن که سیکل اول دبیرستان را گرفت برای ادامه تحصیل به تبریز مهاجرت کرد و در دانشسرای مقدماتی تبریز با رتبه اول وارد دانشسرای شد. و در دانشسرا با صمد بهرنگی، عباسعلی دهقانی همکلاسی شد دکتر زنجانی در خاطره ای از صمد می گوید موقعی که خبر غرق شدن صمد بهرنگی را در روزنامه ها دیدم یادآخرین باری افتادم که در جلوی کتاب فروشی تبریز صمد از پشت چشمانم را گرفت و من هم زود فهمیدم که صمد است و باور نمی کردم خالق "ماهی سیاه کوچولو" که این اثر صمد به عنوان داستان کودکان در عرصه ادبیات جهان درخشیده بود گرفتار این وضع شود.

دکتر زنجانی در 18 سالگی شغل معلمی را عهده دار شد و پا به عرصه فرهنگ گذاشت در سال 1345 با این که در کنکور علوم اداری و سیاسی دانشکده حقوق دانشگاه تهران قبول شده بود ولی به خاطر دوری از خانواده به تهران نرفت و در سال بعد در دانشگاه تبریز در رشته ادبیات با رتبه بالایی پذیرفته شد و در مهرماه 1347 دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز رشته علوم اجتماعی را دایر کرد و دانشجویان آن رشته با آزمون ورودی می توانستند تغییر رشته دهند که دکتر زنجانی با رتبه ممتازی بالاترین امتیاز را کسب کرد و دوره لیسانس به عنوان شاگرد اول رشته های دانشکده ادبیات معرفی شد و با دریافت نشان مورد تقدیر قرار گرفت.

گرایش دکتر زنجانی به علوم اجتماعی تحت تاثیر استادانی چون دکتر اسرافیل رحیمی، دکتر یدالله فرید، دکتر علی اکبر ترابی است.

دکتر زنجانی کنکور فوق لیسانس را با رتبه اول پشت سر گذاشت و این خبر را دکتر صدیقی بنیانگذار جامعه شناسی در ایران و وزیر کشور دکتر مصدق به دکتر زنجانی خبر داد و در دوره فوق لیسانس از محضر استادانی چون دکتر صدیق، دکتر مهدی امانی، دکتر فیروز توفیق، دکتر روح الامینی، دکتر نظامی، دکتر ساروخانی، دکتر توسلی، استفاده کرد و در اولین سال دوره فوق لیسانس دکتر زنجانی در بخش جمعیت شناسی موسسه مطالعاتی و تحقیقات اجتماعی همکار دکتر امانی شد که در آن سال در آن موسسه نتایج سرشماری سال 1347 تحلیل شد. و پس از آن تعدادی از کارهای پژوهش و جمعیت شناسی از جمله سالخوردگی جمعیت را تحقیق و تحلیل نمود.

دکتر زنجانی پس از اتمام امتحانات پایان دوره فوق لیسانس برای ادامه تحصیل به پاریس رفت تا استاد راهنمایش را انتخاب کند و "پرفسور لئون تابا" را انتخاب نمود ولی چون پرفسور لئون تابا به ریاست صندوق سازمان ملل برای فعالیت ­های جمعیتی برگزیده شده بود ناچار " پروفسور آلن ژیرار" معاون دانشگاه سوربن را برای استاد راهنمایش انتخاب نمود. دکتر زنجانی از پائیز سال 1972 در کلاس های دوره دکترا شرکت کرد و در سال 1974 کار خود را به پایان برد و آماده دفاع کرد در سال 1973 دفتر سازمان ملل در ژنو یک دوره کارورزی برای جمعیت شناسان جوان برگزار کرد که پروفسور ژیرار از طرف دانشگاه سوربن دکتر زنجانی را به آن جا معرفی کرد و هم زمان دانشگاه تهران نیز به آن دوره دکتر زنجانی را معرفی کرده بود. پروفسور ژیرار نامه ای به دکتر نادر افشار نادری رئیس دانشکده علوم اجتماعی تهران نوشت و دکتر زنجانی را معرفی کرد. وی نوشته بود که او چگونه در فرانسه درس خوانده است و از تزش نیز تعریف کرده بود همچنین از او خواسته بود اگر تز دکتر زنجانی را چاپ کنید  که به همین صورت بهتر است و اگر چاپ نمی کنید، دانشگاه سوربن آماده است آن را چاپ کند دکتر نادر افشار نادری در پاسخ گفته بود چاپ می کنیم که هیچ وقت چاپ نشد. دکتر زنجانی در اواخر سال 1352 به ایران بازگشت در دانشکده علوم اجتماعی در گروه جمعیت شناسی به پژوهش و تدریس با سمت استاد یاری پرداخت و پس از آن با خانم نصیری دانشجوی آمار و انفورماتیک دانشگاه ملی ازدواج نمود. در سال 1356 با آغاز اعتراضات دانشجویی دکتر زنجانی سرپرست دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران شد و پس از آن قرار شد با انتخابات رئیس دانشکده مشخص شود که دکتر زنجانی از نامزدی انصراف داد و در رقابت برای ریاست دانشکده کنار کشید پس از آن که آن دو نفر نتوانستند رای لازم را بیاورند دکتر شیبانی بار دیگر دکتر زنجانی را به ریاست دانشکده منصوب کرد اما دکتر زنجانی گفت: من به احترام امضاء تا یک هفته در این پست انجام وظیفه می­کنم سپس استغفا می­دهم و در پایان مهلت یک هفته ­ای در آبان 1357 از سرپرستی دانشکده استعفا داد.

پس از بازگشایی دانشگاه ها بعد از انقلاب در برنامه های آموزشی دانشگاه درسی برای دکتر زنجانی اعلام نشده بود وی مدتی را به درخواست سازمان برنامه و بودجه برای انجام پیش بینی جمعیتی برای آن سازمان مشغول به کار شد سپس در پی درخواست مرکز با آمار ایران برای تدارک سرشماری در سال 1365 از طرف دانشگاه ماموریت یافت که با آن مرکز همکاری کند. در همین سال از طرف وزیر طی حکمی به عضویت شورای اشتغال منصوب کنند. با شرایط پیش آمده دکتر زنجانی در جوانی درخواست بازنشستگی کرد و از آن به بعد با مرکز آمار ایران همکاری خود را ادامه داد. همزمان با مرکز آمار ایران از وزارت مسکن و سرشماری نیز دعوت به کار شد و در وزارت مسکن و سرشماری مرکز مطالعات و تحقیقات سرشماری و معماری ایران را بنیان نهاد دکتر زنجانی علاوه بر فعالیت در وزارت مسکن و سرشماری و مرکز آمار ایران با شرکت های مهندس مشاور نیز در زمینه مطالعات جمعیت طرح­های شهرسازی همکاری می­کرد و در این مدت مطالعات جمعیتی حدود 40 شهر از شهرهای کشور را در راستای طرح های شهرسازی انجام داد. دکتر زنجانی پس از تحلیل سرشماری جمعیتی 1365 نگرانی بزرگی داشت که جمعیت 33 میلیونی سال 55 به 50 میلیون در سال 1360 رسیده است در کنفرانسی که در مشهد برگزار شد دو مقاله ارائه کرد اولی در باره باروری و دومی درباره جمعیت و آینده آن بود. و پس از آن در جلسه هیئت دولت با حضور رئیس جمهور درباره سیاست جمعیتی بحث کردند که پس از سخنان دکتر زنجانی آغاز سیاست تعدیل نرخ رشد جمعیت با تصویب هیئت دولت اجرایی شد. دکتر زنجانی علاوه بر ریاست انجمن جمعیت شناسی ایران عضو انجمن بین المللی مطالعات علمی جمعیت عضو انجمن بین المللی جمعیت شناسان فرانسوی زبان، عضو انجمن بین المللی متروپولیس هستند دکتر زنجانی از پایه گذاران انجمن توسعه روستایی ایران است دکتر زنجانی سردبیر فصل نامه در انجمن جمعیت شناسی ایران، مدیر مسئول و سردبیر فصل نامه تخصص علوم اجتماعی هستند.

گزارش مختصری از مراسم تکریم

تصاویر